Boğulmada İlk Yardım

Tanımlar

Boğulma nedir?

Boğulma, su/sıvıya dalma ya da batma nedeniyle solunum bozukluğu yaşanması veya sürecin ölüm ile sonlanmasıdır. Bu tanım, vücut sıvıları (örneğin; kusmuk, tükürük) hariç tüm sıvı türlerini içerir. Boğulmanın meydana gelebilmesi için kişinin yüzü (ağız ve burun) su/sıvıya batmalı veya su/sıvıyla örtülmelidir.

Boğulma süreçleri; sudan kurtulmuş, ölümcül olmayan boğulma ve ölümcül boğulma şeklinde sonlanabilir. Islak boğulma, kuru boğulma, aktif boğulma, pasif boğulma, sessiz boğulma ve ikincil boğulma terimleri ise artık kullanılmamaktadır.

Boğulma süreçlerine tanım olarak bakıldığında;

• Sudan kurtulmuş: Suda dalma ya da batma durumunda solunumla ilgili bir bulgu oluşmaz ise ‘’sudan kurtulmuş’’ denir ve bu bir boğulma değildir.
• Ölümcül olmayan boğulma: Hasta herhangi bir zamanda kurtarılırsa boğulma süreci durur ve buna ‘’ölümcül olmayan boğulma’’ denir.
• Ölümcül boğulma: Boğulmaya bağlı herhangi bir zamanda ölüm olur ise ‘’ölümcül boğulma’’ denir.

Boğulma için risk faktörleri:

• Erkek cinsiyet
• 14 yaşından küçükler
• Riskli davranışlarda bulunma
• Düşük sosyoekonomik düzey
• Eğitim ve güvenlik kontrol eksikliği
• Alkol kullanımı
• Eşlik eden nörolojik veya kardiyak hastalıklardır.

Boğulma nedenleri:

Yetişkinlerde:

• Kan şekerindeki düşme
• Bayılma
• Travma (yaralanma)
• Kazalar
• Kalp ritim bozuklukları
• Alkol kullanımı
• Sara nöbeti
• Aşırı harekete bağlı yorulma
• Kas krampları ve
• İntihar

Çocuklarda:

• Kova, tuvalet ya da küvete düşme gibi ev kazaları

Boğulmanın vücutta oluşturduğu etkiler:

Solunum sistemi vücudumuz için gerekli oksijeni havadan alıp hücrelerimize iletir. Oksijenin kullanımı sonucunda ortaya çıkan karbondioksit ise hücrelerden alınıp akciğerlerimiz aracılığıyla havaya verilir. Akciğerlerde bu işlemin tam olarak gerçekleştirilebilmesi için oksijen ve karbondioksit değişiminin yapıldığı alveol adı verilen hava keseciklerinin sağlam olması gereklidir. Ancak boğulma sırasında alveoller içine sıvı geçişi solunum işlevinin bozulmasına neden olacağından, vücudumuz için gerekli oksijenin dokularımıza iletilmesi gerçekleşemez. Bu durum özellikle beyin ve kalp gibi hayati önem taşıyan organların fonksiyonlarının etkilenmesine neden olur. Beyin hücreleri oksijensizliğe 4-6 dakika, kalp hücreleri ise 30 dakika kadar dayanabilir. Boğulma vakalarında hızlı ve etkin Temel Yaşam Desteği, ortaya çıkması muhtemel kalıcı hücre hasarlarını önleyebilir. Boğulma esnasında soluk borusunun üst kısmı kasılarak fazla miktarda su/sıvının akciğerlere girişini önler. Ancak bu esnada su/sıvının büyük bir kısmı yutulur. Sonuç olarak hastaların %60’ı olay sonrası kusar ve bu sırada mide içeriğinin akciğerlere kaçması solunum işlevinin daha fazla hasar görmesine neden olabilir.

Boğulma belirti ve bulguları:

• Ağız ve burundan köpük gelmesi
• Soluk alıp vermede güçlük
• Gürültülü, hızlı ve derin nefes alıp verme
• Solunumun tamamen durması
• Bilinç durumunda değişiklik ya da bilincin tamamen kapanması
• Nabzın yavaşlaması ya da tamamen durması
• Soğuk ve soluk cilt
• Kulak, burun, dudak ve tırnak gibi vücudun uç kısımlarında morarmadır.

Boğulmalardaki ilk yardım uygulama basamakları:

• Olay yerinin sizin için güvenli olduğundan emin olun.
• Boğulma tehlikesi olmadığından emin olun.
• Tek başına iseniz bağırın veya yardım çağırın ancak hasta/yaralıyı yalnız bırakmayın. Olaya yerindeki bir kişiden yardım isteyin. 112 acil yardım numarasını aramasını isteyin. Yardım isteyip istenmediğinden emin olmak için de geri dönmesini söyleyin.
• Sudan çıkarma:
  • Kişiyi sudan hızlı ve güvenli bir şekilde çıkarın, ancak bunu yaparken kendinizi herhangi bir şekilde tehlikeye atmayın.
  • Mümkünse, kurtarma işlemini suya girmeden yapmaya çalışın. Bunu;
    • Gerekliyse ve gerekli eğitimi almışsanız
    • Yalnız değilseniz ve güvenliyse
    • Yüzer bir cihaz veya tekne kullanabilirseniz yapın.
  • Suya girerseniz asla başınızı suya batırmayın. Kurtarılacak hasta/yaralıyla görsel temasınız kaybolabilir ve omurga yaralanması riski taşıyabilirsiniz.
  • Boğulan kişinin tutabileceği bir ip ya da tutunabileceği tahta parçası, kürek gibi bir cisim uzatın (eğer hala bilinci açıksa ve yardım edildiğini kavrayabiliyorsa).
  • Kalp krizi geçiren hasta/yaralıları hızla sudan çıkartın ve gerekli ise Temel Yaşam Desteğine derhal başlayın.
  • Hasta/yaralı su içerisinden çıkartılırken eğer sığ suya dalma veya suda yaralanma işaretleri taşıyorsa omurga korumaya yönelik önemler alın.
• Su içinde kurtarma:
  • Eğer yeterli bir eğitim ve deneyiminiz varsa hasta/yaralıya daha suyun içindeyken solunum desteği verin. Su içindeyken yapılan bu uygulama hasta/yaralının hayatta kalma şansını artırır. Ancak solunum desteği veya kişinin solunum desteği verilmeden mümkün olduğunca çabuk kıyıya getirilmesi arasındaki karar; bireyin vereceği yanıt, denizdeki koşullar, kıyıya uzaklık, destek ekibi ve kurtarma botunun varlığı gibi birçok faktöre bağlıdır.
  • Bir kurtarma botu veya helikopter olay yerine gelirse, hasta/yaralı devralınırken su içinde solunum desteği sürdürülmelidir. Bu seçenek daha yüksek bir sağ kalım oranı sağlar.
• Sudan çıkarıldıktan sonra:
  • Hasta/yaralı nefes alıyorsa;
    • Hasta/yaralıyı kurtarma (iyileşme, derlenme) pozisyonuna getirin.
    • Hasta/yaralıyı sıcak tutmak için bir battaniye veya ceketle örtün.
    • Hasta/yaralıyı yalnız bırakmayın ve gözlemlemeye devam edin.
  • Hasta/yaralının nefes alıp vermesi normal değilse ya da hiç nefes almıyorsa:
    • Boğulma nedenlerini ortadan kaldırın.
    • Eğer hasta sırt üstü değilse, sırt üstü döndürün.
    • Kişinin yanına diz çökün.
    • Temel Yaşam Desteğine başlayın.
    • Temel Yaşam Desteğine; yaralı uyanıncaya, hareket edinceye, gözlerini açıncaya ve normal nefes alma başlayıncaya kadar; yardım (deneyimli sağlık ekibi) gelinceye ve devralıncaya kadar; devam edemeyecek kadar yorgun hale gelinceye kadar; veya olay yeri sizin devam etmeniz için güvensiz hale gelinceye kadar devam edin.
• Eğer hastanın nefes alıp vermesi yeniden başlarsa:
  • Hasta/yaralıyı koruyun.
  • Bir sağlık kuruluşuna ulaştırılması için gerekli acil nakil işlemlerini düzenleyin.
  • Hasta/yaralıyı yalnız bırakmayın ve onu gözlemlemeye devam edin.
  • Solunum tekrar durursa, Temel Yaşam Desteğine tekrar başlayın.
• Oksijen kullanımı:
  • Normalde ortamda oksijen her zaman bulunmadığından ilk yardımcıdan oksijen vermesi beklenmez. Ancak, ortamda oksijen mevcutsa boğulma sürecinin erken evrelerinde ilk yardımcının hasta/yaralıya oksijen vermesi önerilmektedir.

Özet

• Boğulma, su/sıvıya dalma ya da batma nedeniyle solunum bozukluğu yaşanması veya sürecin ölüm ile sonlanmasıdır.
• Boğulma sonrasındaki temel sorun vücudun oksijensiz kalmasıdır. Bu durum özellikle hayati önem taşıyan organların fonksiyonlarının etkilenmesine neden olur. Bu yüzden hızlı hareket edilmelidir.
• Kişiyi sudan hızlı ve güvenli bir şekilde çıkarılmalı, ancak bunu yaparken ilk yardımcı kendisini herhangi bir şekilde tehlikeye atmamalıdır.
• Yeterli bir eğitim ve deneyimi olan ilk yardımcı hasta/yaralıya daha suyun içindeyken solunum desteği vermelidir.
• Sudan çıkarıldıktan sonra hasta/yaralı nefes alıyorsa; hasta/yaralı kurtarma pozisyonuna getirilmelidir.
• Hasta/yaralının nefes alıp vermesi normal değilse ya da hiç nefes almıyorsa Temel Yaşam Desteğine başlanmalıdır.
• Ortamda oksijen varsa verilmelidir.
• Eğer hastanın nefes alıp vermesi yeniden başlarsa, hasta/yaralı yalnız bırakmamalı ve gözlemlemeye devam edilmelidir. Ancak solunum tekrar durursa, Temel Yaşam Desteğine tekrar başlanmalıdır.